Khi Luật Đất đai năm 2024 có hiệu lực, bảng giá đất hiện hành có nhiều hạn chế. Từ 4 phương án đưa ra, Sở Tài nguyên và Môi trường TPHCM đã đánh giá tác động và chọn phải điều chỉnh bảng giá đất.
4 lý do phải điều chỉnh bảng giá đất
Ban hành vào ngày 16/1/2020, bảng giá đất đang áp dụng trên địa bàn TPHCM cơ bản đáp ứng yêu cầu trong công tác quản lý và tạo nguồn thu ngân sách. Tuy nhiên, Sở Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) TPHCM cho rằng khi Luật Đất đai năm 2024 có hiệu lực từ ngày 1/8, bảng giá đất hiện hành này có 4 hạn chế.
Đó là, bị khống chế bởi quy định về khung giá đất nên giá đất tối đa chỉ 162 triệu đồng/m2, chưa tiệm cận thị trường; chỉ sử dụng cho 8 trường hợp thực hiện thủ tục hành chính đất đai; chu kỳ áp dụng bảng giá đất hiện hành kéo dài 5 năm, khó cập nhật biến động thị trường; thiếu giá đất tái định cư.
Chọn 1 trong 4 phương án
Căn cứ quy định của Luật Đất đai năm 2024, TPHCM có thể tiếp tục áp dụng bảng giá đất hiện hành đến hết năm 2025 hoặc điều chỉnh bảng giá đất theo luật mới cho phù hợp với tình hình thực tế về giá đất của địa phương.
Theo Sở TN-MT, nếu điều chỉnh bảng giá đất thì việc định giá phải đảm bảo theo nguyên tắc thị trường, tức không còn quy định về khung giá đất, và sở đã đưa ra 4 phương án.
Phương án 1: Giữ nguyên, không điều chỉnh bảng giá đất hiện hành. Nếu áp dụng phương án này thì giá tại bảng giá đất thấp hơn nhiều so với giá bồi thường thực tế, không công bằng giữa các đối tượng sử dụng đất.
Phương án 2: Điều chỉnh theo hướng lấy giá tại bảng giá đất hiện hành nhân với hệ số điều chỉnh giá đất (hệ số K) mới nhất. Như vậy, kết quả giá đất vẫn khá thấp so với giá đất thực tế.
Phương án 3: Để giải quyết tình trạng thiếu giá đất tái định cư, tại các tuyến đường dự kiến bố trí tái định cư thì điều chỉnh giá đất theo giá thực tế. Đối với các tuyến đường đã thể hiện trong bảng giá đất hiện hành, giá đất được tính bằng cách lấy giá nhân với hệ số K.
Nếu tính giá đất của các tuyến đường đã thể hiện trong bảng giá đất hiện hành bằng cách lấy giá nhân với hệ số K sẽ có những hạn chế như phương án 2. Còn việc điều chỉnh giá đất tại các tuyến đường dự kiến bố trí tái định cư theo giá thực tế sẽ dẫn đến trên cùng một tuyến đường hoặc hai khu dân cư giáp ranh có hai mức giá chênh lệch nhau rất lớn, dù điều kiện cơ sở hạ tầng như nhau.
Ngoài ra, sẽ có sự không công bằng giữa các đối tượng sử dụng đất. Trước đây, giá đất tái định cư được xác định theo giá thị trường nhưng từ nay phải căn cứ vào bảng giá đất.
Phương án 4: Điều chỉnh bảng giá đất theo quy định của Luật Đất đai năm 2024 cho phù hợp với tình hình thực tế về giá đất tại TPHCM. Đây là phương án được chọn để xây dựng dự thảo quyết định điều chỉnh bảng giá đất.
Cơ sở dữ liệu về giá đất của phương án này được chọn lọc từ các nguồn như: Giá đất bồi thường, giá đất cụ thể đã được các địa phương phê duyệt, giá đất chuyển nhượng thực tế từ các cơ quan đăng ký đất đai và chi cục thuế.
Những trường hợp bị ảnh hưởng khi điều chỉnh bảng giá đất
Có 12 trường hợp sử dụng đất sẽ chịu sự tác động khi TPHCM áp dụng bảng giá đất điều chỉnh. Trong đó, hai nhóm bị ảnh hưởng nhiều nhất.
Thứ nhất, người được bố trí tái định cư sẽ xác định được ngay giá đất nền tái định cư theo bảng giá đất điều chỉnh. Điều này tạo sự minh bạch và công bằng khi thu hồi đất và bố trí tái định cư.
Thứ hai, người dân khi được Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất và được cho phép chuyển mục đích sử dụng đất.
Về công nhận quyền sử dụng đất, bảng giá đất điều chỉnh sẽ ảnh hưởng khi người dân thực hiện thủ tục này nhưng mức thu và tỷ lệ thu phụ thuộc vào thời điểm sử dụng đất.
Đối với chuyển mục đích sử dụng đất, tác động của bảng giá đất điều chỉnh được chia làm 2 nhóm:
Nhóm 1 gồm 13 quận (các quận 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, Phú Nhuận, Bình Thạnh, Gò Vấp, và Tân Bình) không bị ảnh hưởng do không còn đất nông nghiệp hoặc còn nhưng thuộc ranh dự án.
Nhóm 2 gồm 9 quận, huyện còn lại và TP Thủ Đức, bị ảnh hưởng do còn tổng cộng 111.090,9ha đất nông nghiệp.
Bảng giá đất điều chỉnh sẽ ảnh hưởng đến việc thu tiền sử dụng đất khi người dân chuyển mục đích sử dụng đất đối với phần diện tích trong hạn mức đất ở. Phần diện tích ngoài hạn mức đất ở không ảnh hưởng nhiều bởi từ trước đến nay đã được định theo giá thị trường. Nay, mức giá này được cập nhật vào bảng giá điều chỉnh.
Tránh tình trạng mua bán hai giá, giảm đầu cơ đất đai
Ngoài những tác động nêu trên, bảng giá đất điều chỉnh của TPHCM còn ảnh hưởng đến mức thu, nộp đối với 5 loại thuế, phí và mức phạt.
Nếu áp dụng bảng giá đất điều chỉnh, người dân phải nộp thuế thu nhập cao hơn khi thực hiện thủ tục chuyển quyền sử dụng đất. Tuy nhiên, điều này phù hợp với mặt bằng giá đất trên địa bàn TPHCM, tránh tình trạng kê khai giá bán thấp hơn nhiều so với giao dịch thực tế để “né” thuế.
Bảng giá đất điều chỉnh cũng sẽ làm tăng tiền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai và tiền bồi thường cho Nhà nước khi gây thiệt hại trong việc quản lý, sử dụng đất.
Với số lợi bất hợp pháp phải nộp lại và mức bồi thường tăng lên, sẽ giúp kéo giảm tình trạng đầu cơ đất đai, chậm đưa đất vào sử dụng.
7.779 thửa đất chưa được cấp giấy chứng nhận lần đầu sẽ ra sao?
Theo thống kê, TPHCM hiện có 1.728.639 thửa đất. Tính đến tháng 6/2024, Sở TN-MT đã cấp giấy chứng nhận đạt tỷ lệ 99,55%. Còn 7.779 thửa đất chưa được cấp giấy chứng nhận và chủ yếu nằm ở vùng ven.
Nếu 7.779 thửa đất nói trên được cấp giấy chứng nhận lần đầu theo hình thức được công nhận quyền sử dụng đất thì sẽ thuộc nhóm 6 trường hợp không phải đóng tiền sử dụng đất hoặc thuộc nhóm 4 trường hợp đóng tiền sử dụng theo tỷ lệ từ 10% đến 60% giá đất điều chỉnh.
Trường hợp không đủ điều kiện nộp tiền sử dụng đất thì có thể ghi nợ, khi chuyển nhượng thì nộp theo quy định.
Bảng giá đất điều chỉnh đảm bảo hài hoà lợi ích
Qua phân tích và đánh giá tác động, Sở TN-MT TPHCM cho rằng bảng giá đất điều chỉnh sẽ bổ sung giá đất tái định cư để tránh ách tắc giải ngân vốn đầu tư công cho các dự án trọng điểm của thành phố.
Đồng thời, sẽ có tác động tích cực, tạo ra sự công bằng giữa các nhóm sử dụng đất. Khi công nhận quyền sử dụng đất cho hộ gia đình, cá nhân có quá trình sử dụng đất thì mức độ ảnh hưởng không lớn.
“Việc ban hành bảng giá đất điều chỉnh là phù hợp với giá đất thực tế tại TPHCM và tuân thủ quy định Luật Đất đai năm 2024. Điều này đảm bảo hài hoà lợi ích giữa Nhà nước, người sử dụng đất và nhà đầu tư”, Sở TN-MT đánh giá.
